TÜVTURK acı konuştu: Trafikte her 4 araçtan biri muayenesiz!

TÜVTURK yönetimi, düzenlediği basın toplantısında ülkemizde ulaşılan muayene standartlarını anlatırken ülkemizin de araç muayene fotoğrafını oldukça kapsamlı bir istatistikle ifade etti. Toplantıda TÜVTURK Genel Müdürü Kemal Ören, TÜVTURK Genel Müdür Yardımcıları Bülent Önder ve Aykut Özgülsün ile TÜVTURK İletişim ve İş Geliştirme Direktörü M.Koray Özcan yer aldı. Türkiye trafiğindeki araçların muayene gerçekleriyle içkarartıcı sayılabilecek sonuçlar ortaya koyulurken TÜVTURK ile gözlenmekte olan umut verici değişimler rakamsal olarak ifade edildi. Kuruluşundan bu yana, araç muayenesine “çeki düzen veren” uygulamalar anlatılırken istatistik veriler üzerinde de değerlendirmeler yapıldı.

TÜVTURK Araç Muayene İstasyonları, hizmete başladığı 11 Ocak 2008 tarihinden 9 Haziran 2012 tarihine kadar 20 milyon periyodik muayene yaptı. Toplam muayene sayısı, ücretsiz muayene tekrarları, egzoz gazı emisyon ölçümleri ve tespit işlemleri ile birlikte 32 milyonu geçti. TÜVTURK’ün hizmet vermeye başladığı tarihten bugüne kadar gerçekleştirdiği muayenelerin yüzde 50’sini binek araçlar oluşturdu. Bu rakamı yüzde 35 ile minibüs, kamyonet gibi hafif ticari araçlar, yüzde 10 ile otobüs, kamyon, tanker, TIR gibi ağır vasıtalar ve yüzde 5 ile de traktör ve motosikletler takip etti. Bugüne kadar muayeneye gelen 20 milyon araçta periyodik muayeneden kalma oranı yüzde 38 olarak gerçekleşti. Muayeneden kalma nedeninde fren, lastik, yürüyen aksamlar ve aydınlatma sorunları ilk sıralarda yer aldı.

İlk muayenesinden kalması nedeniyle muayene tekrarına gelen 7,7 milyon araçtan yüzde 97,5’i eksikliklerini giderip onarımlarını yapmaları dolayısıyla muayene tekrarından başarılı oldular. Böylece yaklaşık 7,5 milyon aracın, trafikte potansiyel tehlike olmasının önüne geçildi.

1. 2011 yılı içinde TÜVTURK istasyonlarında yapılan muayene verileri:
2011 yılında 6.126.912 adet ilk muayene, 1.459.521 adet Egzoz Gazı Emisyon Ölçümü gerçekleştirilmiş. Ücretsiz muayene tekrarları ve tespitle birlikte toplam muayene rakamı 10.054.233 adedi bulmuş. Kalma oranı ise %36,6.

2. 2012’nin ilk 5 ayına dair veriler:
2012 yılı ilk 5 ayında 2.522.226 adet araç muayenesi, 777.894 adet Egzoz Gazı Emisyon Ölçümü gerçekleştirilmiş. Ücretsiz muayene tekrarları ve tespitle birlikte toplam muayene rakamı 4.308.305 adet. İlk muayeneden kalma oranı ise %36 olarak gerçekleşmiş.

3. Muayeneye gelmeyen araçların oranı
Mayıs itibariyle TÜVTURK tahminlerine göre net olarak 2.3 milyon araç, muayeneye gelmeleri gerekirken, bir kere bile muayeneye gelmemiş (Bu değer, kayıtta olmasına rağmen fiiliyatta olmadığı varsayılan 1.1 milyon araç gözardı edilerek hesaplanmış). Daha önce en az bir kere gelmiş olmakla birlikte sonrasında muayene tarihini geçiren araç sayısı ise 1.2 milyon.

Yani toplam 3.5 milyon araç şu anda muayenesiz olarak trafikte görünüyor. Net araç parkına göre bunu oranı %23. Yani yaklaşık her 4 araçtan 1’i muayenesiz… TÜVTURK değerlendirmelerine göre muayene oranlarının en düşük olduğu araç cinsleri ise traktör ve motosikletler.

Motosikletler
Ülkemizde kanunlara göre motosikletler ilk üç yılın sonunda ve sonrasında her iki yılda bir periyodik araç muayenesine gelmek zorunda. TÜVTURK’e göre 2011 yılında bu 2.5 milyon motosikletin 1 milyonunun muayeneye gelmesi gerekirken, sadece 194 bin motosiklet muayeneye geldi. Bu sayılara göre muayene kaçağı yüzde 81 olarak belirlendi.

Traktörler
2011 yılında trafiğe kayıtlı 1.4 milyon traktörün 449 bininin muayene gelmesi gerekirken, sadece 115 bini gitmiş. Bu sayılara göre muayene kaçağı yüzde 74 olarak hesaplanmış. 2012’de aynı trend devam etmektedir.

Muayenesi yapılan motosikletlerin 44 bin, traktörlerin ise 33 bin adedini ağır kusurlu olarak tespit edildi.

4. Muayene sonuçlarının kırılımı

2011
İlk muayenesi yapılan 6.126.912 adet araçtan;
1.955.237 adedi (% 32) “Ağır Kusurlu” olarak muayeneden geçememiş.
279.056 adedi (% 4,5) “Emniyetsiz” olarak muayeneden geçememiş.
3.646.508 adedi (% 59,5) “Hafif Kusurlu” olarak muayeneden geçmiş.
246.111 adedi (%4) “Kusursuz” olarak muayeneden geçmiş.

Emniyetsiz ve Ağır kusurlu araç toplamda 2.234.293 adet (% 36,5) olup ilk muayeneden kalmış. İlk muayenelerinden kalan araçlardan Muayene Tekrarı için gelen 2.193.758 adet aracın %97,5’si kusurlarını gidermiş olduklarından muayeneden geçmişler. Dolayısıyla trafikte ağır kusurları nedeniyle tehlike yaratan, aslında trafikte olmaması gereken yaklaşık olarak 2.140.000 aracın muayene sonrasında durumlarını iyileştirmek zorunda kaldıkları söylenebilir.

2012 ilk 5 ay
İlk muayenesi yapılan 2.522.226 adet araçtan;
820.035 adedi (% 32,5) “Ağır Kusurlu” olarak muayeneden geçememiş.
92.159 adedi (% 3,6) “Emniyetsiz” olarak muayeneden geçememiş.
1.531.758 adedi (% 60.7) “Hafif Kusurlu” olarak muayeneden geçmiş.
78.274 adeti (%3,1) “Kusursuz” olarak muayeneden geçmiş.

Emniyetsiz ve Ağır kusurlu araç toplamda 913.194 adet (% 36,1) olup ilk muayeneden kalmış. İlk muayenelerinden kalan araçlardan Muayene Tekrarı için gelen 889.925 adet aracın %97,7’si kusurlarını gidermiş olduklarından muayeneden geçmişler. Dolayısıyla trafikte ağır kusurları nedeniyle tehlike yaratan, aslında trafikte olmaması gereken 870 bin aracın muayene sonrasında durumlarını iyileştirmek zorunda kaldıkları söylenebilir.

5. Muayene tekrarının nedenleri;
• Fren tertibatı ile ilgili sorunlar
• Aydınlatma sistemleri
• Hareketli aksamlar

6. Muayeneden kalma oranın düşmesi
Uluslararası standartlardaki Araç Muayene sistemi sayesinde araçlardaki güvenlik düzeyi de arttı. Araç muayenesinden geçmek kolaylaştırılmadığı halde muayeneden kalma oranının azalması, %42’den %37’e düşüş, tamamiyle halkın araç güvenliğine verdiği önemin arttığını gösteriyor.
İngiltere’de muayeneden kalma oranı 2000 yılından 2007 yılına kadar, 7 yılda %38,5 den %36,5 a düştü. 2008 den 2010’a ise %36,5 dan %27,4 e düşmüştür.
Halk olarak olumlu değişimlere adaptasyonumuzun çok yüksek olduğu söylenebilir.

7. Türkiye genelinde İstasyon ve kanal sayıları:
Haziran 2012 itibariyle Türkiye genelinde 193 sabit ve 73 gezici istasyon ile hizmet veriyor.

Toplam kanal sayısı ise 486.
• 64 adet 1 kanallı istasyon
• 73 adet 2 kanallı istasyon
• 11 adet 3 kanallı istasyon
• 13 adet 4 kanallı istasyon
• 2 adet 5 kanallı istasyon
• 30 adet 6 kanallı istasyon

193 TÜVTURK istasyonu içinde adet olarak en yüksek günlük muayene yapan istasyonları;
• Ankara İvedik
• Ankara İstanbul Yolu
• Ankara Gölbaşı
• Bursa Kestel
• İstanbul Esenyurt
• İstanbul Dudullu
• İzmir Bornova
• İzmir Sarnıç
• Konya Merkez

8. Egzoz Gazı Emisyon Ölçümleri ve Yola Elverişlilik Muayeneleri
Egzoz gazı emisyon ölçümü 81 il, 192 istasyonda yapılıyor. (193 istasyon içinde sadece Muğla Marmaris bu hizmeti vermiyor). 2011 yılında 1.459.521 adet aracın egzoz gazı emisyon ölçümü yapılmış.

Yola elverişlilik muayene hizmeti 20 ildeki 26 TÜVTURK istasyonunda veriliyor. 2011 yılında 33.385 aracın yola elverişlilik muayenesi yapılmış.

9. Randevulu sistem
Özellikle büyük illerde 15 Mart 2009 tarihinden bugüne muayeneler randevu alınması suretiyle gerçekleştiriliyor.
Halihazırda 81 ilin tamamında randevu ile araç muayene hizmeti alınabiliyor.

İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirlerde araç muayenelerinin yüzde 85’i artık randevu ile gerçekleşiyor.
Günlük ortalama 17.000–18.000 adet randevu alınmakta ve müşterilerin yaklaşık %90’ı randevularına uyum göstererek muayenelerine geliyor.
Randevuların %20’si Çağrı Merkezi, %77’si web sayfası ve %3’ü istasyonlarda bulunan kiosklar üzerinden alınıyor.

10. Çalışan sayısı – istihdam
Halihazırda mevcut 193 TÜVTURK istasyonunda;
• 200 Amir
• 320 Amir Yardımcısı
• 1500 Araç Muayene Teknisyeni
• 400 Müşteri Kabul Görevlisi
• 580 Güvenlik Personeli
olmak üzere 3000 kişiye doğrudan istihdam sağlanıyor. Çağrı Merkezi ve diğer taşeron hizmet alımları ile birlikte sayı 3500 kişiye ulaşıyor.

11. Çağrı Merkezi engelli istihdamı
TÜVTURK Çağrı Merkezi’ndeki engelli istihdamlarında öncelikle trafik kazaları nedeniyle herhangi bir engele sahip bireylerin istihdam edilmesi hedeflenmiş ve T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın “Ben de varım” projesine katılımı takiben istihdam hızlandırılmış. Trafik kazalarından ötürü mağdur duruma düşen kişilerin ise trafik kazalarının önlenmesi konusunda çalışması ve trafik sorununun çözümünde katkı sağlamalarının ayrı bir anlamı var. Bugün itibariyle 100 kişilik çağrı merkezimizin 60’ını evden çağrı kabul eden engelli müşteri temsilcileri oluşturmakta.

İstanbul’da aktif olarak görev alan engelli arkadaşlarımızın dışında, projeye yeni bir boyut kazandırarak Anadolu’ya taşımaya karar verilen günden itibaren, gerekli donanım ve altyapıyı kolayca ulaşılabilir hale getirerek, bireylerin evlerinden çıkmadan Çağrı Merkezi hizmeti verebilecekleri imkânları yaratılmış. Bugün itibarıyla, İstanbul’dan Hakkâri’ye; İzmir’den Iğdır’a, Şırnak’a; Ordu’dan Adana’ya; 18 ilimizde 60 engelli çalışan, diğer 40 çağrı merkezi görevlisiyle ayda yaklaşık 250 binin üzerinde çağrıyı karşılıyorlar.

12. Sahte araç muayenesi konusu;
Aracını muayeneye kendisini götürmek yerine aracı vasıtasıyla bu hizmeti üçüncü kişi veya kuruluşlardan hizmet alan araç sahipleri aşağıdaki kanallardan muayenelerin gerçekten TÜVTURK istasyonlarında yapılıp yapılmadığını sorgulamalıdır;

• www.tuvturk.com.tr web adresinden “Muayene Sorgulama” ekranı
• 0 850 222 88 88 numaralı TÜVTURK Çağrı Merkezi

Araçların istasyona gelmeden evrak üzerinden muayenesinin mümkün olmadığı da açıklandı. Sahte belgeler ile gerçekleşmiş gibi görünen muayeneler, trafik zabıtasının ilk kontrolünde elektronik ortamda denetim gerçekleşeceğinden, ortaya çıkacaktır. Yasal takibat ve para cezalarıyla karşılaşmamak adına gerekli sorgulamaları öncelikle araç sahiplerinin yapması öneriliyor.

13. Araç Muayeneleri Trafik kazalarını azalttı mı?
Emniyet Genel Müdürlüğü istatistiklerine göre 2011 yılı istatistikleri de şöyle:

Maddi hasar ekonomik değeri : 1 milyar 25 milyon TL
Ölümlü–yaralanmalı kaza sayısı : 277 bin 976
Yaralı sayısı : 193 bin 506
Ölü sayısı : 2 bin 568 (ilk kaza kayıtları, hastanede ölümler hariç)

277 bin ölümlü – yaralanmalı kazaya neden olan kusurlar
İnsan hatası (Sürücü+Yolcu+Yaya) : % 99.5
Araç kusuru : % 0.3
Yol kusuru : % 0.2

Sürücü hatası olarak istatistiklere yansıyan kazaların bir kısmı gerçekte araç kusurları ve az da olsa yol kusurlarını da içermekte. Örneğin hız limitlerini aşmak sürücü hatası ama hızlı da olsa frenlerin ayarsız olması nedeniyle kontrolden çıkması araç kusuru ve bu kusur istatistiklere yansımıyor. Sürücü, yaya, yolcu hatası kaynaklı kaza oranlarında bu ve buna benzer kalemlerde yapılacak düzeltmeler sonrasında ülkemizde araç kusurundan kaynaklanan ölümlü–yaralanmalı kaza oranının daha yüksek olacağı açık.

Ülkemizde son yıllarda ölümlü kazalarda düşüş görülüyorr. Trafik kazalarında ölümler 2011 yılında bir önceki yıla göre %7 düşüş göstermiş.

Bu iyileşmede Yeni yolların yapılması, araç muayenelerinin standart hale gelmesi, taşımacılık belgelendirme sisteminin kurulması, yol kenarı ağırlık denetimlerinin başlatılması, Trafikte Sorumluluk Hareketi gibi eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının topyekün katkısı olduğu açıktır.

Araç muayene hizmeti trafik güvenliğini de beraberinde getiriyor. Örnek vermek gerekirse, 01 Ocak–31 Aralık 2011 arasında 6.1 milyon araç muayenesi gerçekleştirilmiş. Araçların yüzde 36,5’i ağır kusurlu ya da emniyetsiz olarak ilk muayenelerinde başarısız olmuşlar. İlk muayenelerinden başarısız olup ikinci muayenelerine gelen 2 milyon 193 bin aracın yüzde 97,5’i eksiklik ve kusurlarını gidermiş olduklarından ikinci muayenelerinde başarılı olmuşlar. Yani trafikte ağır kusurları nedeniyle tehlike yaratan, aslında trafikte olmaması gereken yaklaşık olarak 2 milyon 140 bin araç muayene sonrasında durumlarını iyileştirmek zorunda kalmış. Normalde her biri potansiyel birer kaza olarak dolaşan milyonlarca araç, durumlarını iyileştirdi ve araçlardan kaynaklanan kaza olasılığı düşmüş.

14. Yeni Araç Muayene Kusurlar Tablosu
a) Gaz Sızdırmazlık Raporunun araç muayenesinde “Hafif Kusur” olması
18.12.2007 tarihinden itibaren yürürlüğe giren araç muayene kusur tablosuna göre yakıt sisteminde LPG ve CNG kullanılan araçlarda gaz kaçağı tespit edilmesi “ağır kusurdur” ve gaz sızdırmazlık raporunun ibrazından bağımsız olarak araç muayenesi esnasında yakıt sisteminde LPG veya CNG kullanılan tüm araçlarda mutlaka cihaz ile gaz sızdırmazlık kontrolü yapılmakta. Kontrol sonucunda LPG veya CNG kaçağı tespit edilen araçlar ağır kusurlu olarak muayeneden kalıyor.

Muayeneye başlanması için ön koşul olarak “Gaz sızdırmazlık raporu” istenmesi ise bundan bağımsız bir durum olarka tanımlanmış:

• 2918 sayılı Kanunun 29’uncu maddesine dayanılarak yayımlanan Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik gereği yakıt sisteminde LPG veya CNG kullanılan araçların özel ve periyodik muayeneleri öncesinde yetkili kurumlar tarafından gerekli kontroller yapılarak Gaz Sızdırmazlık Raporu düzenlenmesi zorunlu.

• T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2011/KUGM-17 sayılı Genelge ile 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren araç muayene istasyonlarında muayenesi gerçekleştirilecek araçlar için ön koşul olarak talep edilen belgeler değiştirilmiş. Yapılan değişikliğe göre, yakıt sisteminde LPG veya CNG kullanılan araçlarda muayene öncesinde gaz sızdırmazlık raporu ibraz edilmemesi halinde, araçlar muayeneye alınmakta. Ancak; Gaz Sızdırmazlık Raporu’nun talep edilmesine devam edilmekte. Gaz Sızdırmazlık Raporu’nun bulunmaması halinde ise muayene raporunda bu durum hafif kusur olarak değerlendirilmekte.

• T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yayımlanan Araç Muayene İstasyonlarının Açılması İşletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında Yönetmelik gereği hafif kusur, araç muayenesi anında tespit edilen bir eksiklik sayılıyor ve araç işleteni tarafından muayeneden sonra giderilmesi gerekiyor. Muayenesi hafif kusurlu sonuçlanan bir aracın muayene raporunda yazan kusurlar araç işleteninin sorumluluğunda olup, araç işleteni tarafından giderilmesi gerekiyor. Çünkü bu raporlar gerçek zamanlı olarak emniyet birimlerine de elektronik olarak iletiliyor.

• Bu rapordan bağımsız olarak gaz sızdırmazlık testi yapılmaya her zamanki gibi devam ediliyor ve test sırasında araçta gaz sızdırması tespit edilirse araç ağır kusurlu olarak muayeneden kalıyor.

• Ayrıca LPG tankının ömrünün 10 yılı geçmesi de ayrıca ağır kusur haline gelmiş.

b) Xenon farkların “Ağır Kusur” olarak değerlendirilmesi
T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından 01 Ocak 2012 tarihinde yayınlanan ağır kusurlar tablosunda araçların otomatik far yükseklik ayarlayıcısı olmayan Xenon farlara sahip olmasının ağır kusur statüsüne alındığı ve muayeneden geçemeyeceği belirlendi.
Fabrika çıkışlı orijinal olarak gaz deşarjlı (xenon) farlara sahip olan araçlarda, otomatik far yükseklik ayarlayıcısı bulunmakta. Otomatik far yükseklik ayarlayıcısı, hareket halinde olan aracın salınımında veya yüklü olduğunda farların karşı yönden gelen sürücüleri rahatsız etmesini önlemek amacıyla farların devamlı aşağı bakar sevide tutulmasını sağlıyor. Ancak sonradan takılan ve otomatik far ayarlayıcısı olmayan, xenon far takılı araçlarda bu durum, karşı yönden gelen sürücülerin görüşünü engellediği için tehlike oluşturuyor.

15. Yarış araçlarına özel izin verilmesi
UDH genelgesi uyarınca, Türkiye Otomobil Sporları Federasyonu tarafından Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’ne yarış aracı olarak kullanılmasına izin verildiği bildirilen araçların muayenelerinde, bu araçların yarışa ilişkin ilave donanımları ağır kusur veya emniyetsiz olarak değerlendirilmez.
Bu araçlar TÜVTURK’e liste halinde geliyor. Fren sistemi, alt kontrol neticesinde tespit edilen rot rotil kusurları, disk balata hasarları, lastik hasarları vb. gibi tüm aksamın muayenesi yapılıyor. Kullanım mahiyetine göre yapılmış tadilatları kusur olarak değerlendirilmiyor. (Örn: özel lastik kullanımı, süspasiyon değişiklikleri, koltuk değişiklikleri, roll barlar vb. )

16. Sabit ve mobil istasyonlarda Egzoz Gazı Emisyon Hizmeti yaygınlaştırılmakta
Bugün itibariyle 81 ildeki 192 sabit istasyonda Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm hizmeti “pul satışı” olarak değil uluslararası standartlarda veriliyor. 2011 yılında itibaren gezici istasyonlarda da bu hizmete başlanmış. Bugün itibariyle 63 gezici istasyon ilçeler ve köylerde bu hizmeti sunuyor.

17. Motosikletler için şehir merkezlerinde araç muayene istasyonu açılması projesi
Yaptırılan araştırmalar sonucunda özellikle motosiklet sürücülerinin TÜVTURK istasyonlarına ulaşımlarında sorun yaşadıklarını tespit edilmiş. TC Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve TÜVTURK araç güvenliği ile ilgili çok önemli bir unsur olan araç muayenesi hizmetini motosiklet sürücülerinin ayağına götürmeyi amaçlamış ve ilk uygulamayı İstanbul’da hayata geçirmeyi planlamışlardır.

İstanbul’un motosiklet kullanımı açısından yoğun ve bunun yanında istasyonlara uzak olan semtlerde açılacak motosiklet muayene noktaları ile trafikteki motosikletlerin güvenlik seviyesinin artırılması amaçlanıyor. İlk iki istasyon Kızıltoprak/Anadolu Yakası ve Atatürk Oto Sanayi Sitesi-Maslak/Avrupa Yakası olmak üzere çok yakında hizmete açılacak. Bunun yanısıra özellikle motosiklet sayılarının yüksek olduğu güney illerinde de motosiklet istasyonları açma planları devam etmektedir.