Kar, kış ve lastik meseleleri

Gerçi tam anlamıyla bir kış yaşamıyoruz ama kış lastiği bilincine varmamız gerekiyor. Ne zaman kış lastiğine geçmeliyiz? Ya da geçmeli miyiz?

Bu yazının yazıldığı günlerde Marmara bölgesinde lodos sebebiyle hava sıcaklığı 17-18 santigrat derece civarındaydı. Bu sene maalesef kar görmeden kış mevsimini kapatacakmışız gibi duruyor. Avrupa ise beklenmedik ölçüde yağışlı ve soğuk ve güneşsiz bir kış geçiriyor.

Yazı planlaması yaparken bu ayın yazı konusu olarak kış las-tiklerinden bahsetmeyi öngörmüştüm. Havaların bu kadar sıcak geçtiği bir kış ayında kış lastiği hakkında yazıp yazmamakta çok tereddütler yaşadım. Neyse.

Önce isim konusunda piyasadaki kafa karışıklığına bakalım. Bazı firmalar reklamlarında kış lastiği terimini kullanıyorlar diğer bazı firmalar ise kar lastiği terimini kullanıyorlar. Kar Lastiği” ile “ Kış Lastiği”  arasında ne fark var? Hiçbir fark yok. Kış koşullarına uygun üretildikleri ve kar da bir kış etkisi olduğu için Kış Lastiği tanımlaması daha doğru gibi duruyor. Yazıda hem kış hem de kar lastiği terimlerini kullanacağım.

Kış lastiğinin tarihçesine bakacak olursak, 1933 yılına kadar yollarda kar ve buz olduğunda araç sahipleri korkudan yola çıkamıyorlardı. O tarihte Michelin bildiğimiz kar lastiklerinin atası olan çivili lastikleri piyasaya sürdü. O tarihten beri değişik lastik imalatçıları değişik tasarımlı lastikler yapıp satışa sundular.

1982’de yine Michelin tarafından piyasa sürülen MICHELIN XM+S100 lastiği gerçekten bir devrim niteliğindeydi. İlk defa bu lastik üstünde 900 tane ince lamel bulunmaktaydı. Lastiğin hamuru da yumuşak olduğu için her bir lamel esneyerek karı birer pençe gibi tutuyordu. Günümüzde imal edilen tüm kar lastikleri ayni prensiple işlev görmektedir.

Kış lastiklerinin, özel lamelli yapılarının yanında, üretildikleri silika esaslı malzeme yumuşaktır ve 7 °C ‘ın altındaki soğuk hava şartlarında kuru asfalt, kar ve buzda tutunmayı artırmaktadır. Normal lastiklerinin kauçuk malzemesi ise 7 °C ‘ın altındaki sıcaklıklarda sertleştiği için yola tutunması azalmaktadır.

Bir lastiğin kış lastiği kabul edilebilmesi için yanağında kar sembolü olmalıdır. Sembolün kullanım şartları ise RMA (lastik imalatçıları birliği) ve ASTM (Amerika malzeme test birliği) F1572 – 08(2015) test şartnamelerinde anlatılmıştır.

Piyasa dört mevsim diye isimlendirilen M+S ( M = Mud = Çamur/ S = Snow = Kar ) lastikler içinse şu anda uluslararası bir standart yoktur. Dolayısıyla imalat sebebi çamurda ve karda gitmek gibi düşünülse bile hangi koşullarda ve kimler tarafından test edildiği belli olmayan lastiklerdir.

“Kış Lastiği ”sembolünü taşımayan M+S Dört Mevsim lastiklerinin desen yapısını incelediğiniz zaman yeteri kadar “lamele” sahip olmadığı için kar üstünde gerçek bir performans beklememek lazımdır. Ayrıca bu lastiklerde kullanılan hamurun da kısmen yumuşak olması sebebiyle sıcak havada da iyi bir yaz lastiği görevini yapamayacağı açıktır.

Peki, sıcakta ya da ılık havada üstünde kış lastiği kullanırsak ne olur? Müşteri olarak ilk hissedeceğimiz şey lastik hamuru yumuşak olduğu için, araç konforu artacaktır. Lastik yumuşak olduğu için araç kullanımda çok elastik olacaktır, özellikle sert manevralarda aracın cevapları beklenmedik şekilde bozulacaktır. Az önce söz ettiğimiz lameller kar yerine sıcak asfaltı tuttukları için çabucak aşınacaktır. Dolayısıyla bir sezon sonraki karda beklenen performansı veremeyecektir. En önemlisi de yapılan testlerde görüldüğü gibi kış lastiği ile sıcakta yapılan fren mesafesi yaz lastiğinden daha uzun çıkıyor.

Ben kullanıcı olarak meteorolojiden “kar yağacak” “aman kara kış geldi” ikazları gelmediği sürece kış lastiklerini takmıyorum. En kötü olasılıkla 1 ya da 2 gün işe taksiyle giderim o kadar. Çünkü gerçekten çabuk aşınıyorlar. Ancak unutmamak lazım ki kar lastiklerinin verimli kullanılma ömürleri de 5 yıldır. Bu süreyi geçen kış lastikleri işlevsel açıdan zayıfladıkları söylenmektedir. Yani kullanmasanız da eskiyorlar.

Yasal mevzuata bakacak olursak, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 2016 senesinde bir genelge yayınlayarak kış lastiği konusuna bir açıklık getirdi.

Bu genelgeye göre;

Kış Lastiği Zorunluluğu

Madde 5-  (1) Ülkemizde tescil edilmiş olsun veya olmasın, şehirlerarası karayollarında yolcu ve eşya taşımalarında kullanılan taşıtlarda her yılın 1 Aralık ile takip eden yılın 1 Nisan tarihleri arasında kalan dört aylık dönemde kış lastiği kullanılması zorunludur.

(2) İl sınırları içerisinde, kış lastiği uygulaması yapılıp yapılmayacağı ortalama yerel sıcaklıklar dikkate alınarak ilgili Valiliklerce belirlenir ve gerekli duyurular yapılır.

(3) Valilikler, kış lastiği uygulamasını, Bakanlıkça belirlenen tarih aralığındaki sürenin öncesinde ve/veya sonrasında 1’er ay arttırabilir.

Kullanım Şartları

Madde 6-  (1) Kamyon, çekici, tanker ve otobüs türü araçların tahrikli dingilleri üzerindeki tüm lastiklerinin kış lastiği olması zorunludur.

(2) Kamyonet, minibüs ve otomobillerin tüm lastiklerinin kış lastiği olması zorunludur.

(3) Seyir esnasında değiştirilmek zorunda kalınan lastiklerin yerine takılacak lastiklerin de kış lastiği olması zorunludur.

(4) Sadece buzlu zeminlerde kullanılabilen çivili lastikler de kış lastiği yerine geçer.

(5) Araçta patinaj zinciri bulunması veya kullanılması kış lastiği zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

(6) Kamyon, çekici, tanker ve otobüslerde kış lastiği diş derinliğinin 4 mm den, kamyonet, minibüs ve otomobil türü araçlarda kış lastiği diş derinliği 1,6 mm’den az olamaz.

(7) Diş derinliği lastik sırtının ortasına en yakın dişlerden ölçülür.

Aracımıza hangi ebatta kar lastiği takalım. Açıkçası bunda bir fikir birliği yok. İki ayrı görüş birbiriyle çekişiyor.

Birbirine tamamen zıt iki görüşünü aşağıda paylaşıyorum:

ADAC (Alman Otomobil Kulübü): Araç üzerinde izin verilen en dar kış lastiğini kullanılmalı. Bu şekilde birim alana uygulanacak ağırlık artacağı için, lastik karı ezerek olabilecek en iyi tutunmayı sağlayacaktır. (Kar üstündeki yarış araçlarının lastikleri çok incedir ancak o lastiklerde çivi de kullanıldığı için amaç çivileri asfalta ya da buza kadar indirmektir)

Continental, (lastik üreticisi): Araçlar üzerinde izin verilen en geniş kış lastiğinin kullanılmasını tavsiye ediyor. Bu şekilde kış lastiklerinin lamelleri kar üstünde daha fazla tutunma sağlayacaktır. Dar lastiklerin sürüş performansını düşüreceğini söyleyerek, müşterilerinin yaz aylarında olduğu gibi kışın geniş lastikler takmaya resmen teşvik ediyor.