Türk’ün lastikle imtihanı

Otomobille biraz ilgiliyseniz çevrenize de fikir vermekle yükümlüsünüzdür. En çok karşılaşılan sorunlardan biri de lastik tercihidir. Tabii, yanlışa yatkın insanımızı bilgilendirmek boynunuzun borcudur.

Otomobil firmasında çalışanların en çok karşılaştığı sorulardan birisi de, “ aracımın, lastikleri eskidi, ne marka lastik alayım”. Asıl soru şu olmalıydı. Otomobil firmaları araçlara takacakları lastikleri nasıl seçiyorlar ve nasıl takıyorlar?

Bu sorunun cevabını yazının sonunda kendiniz de bulabileceksiniz. Bildiğiniz gibi lastikler otomobilin yerle temasını sağlayan en önemli güvenlik ve konfor parçalarından birisi. Ayrıca otomobil başına 5 adet kullanıldığı için de maliyeti oldukça yüksek.

Önce lastikler otomobile nasıl takılır konusuna bakalım.

Üretilen otomobillerde çeşitli ebatlarda jantlar dolayısıyla da o çeşitlikte lastik kullanıyoruz. Fabrikada değişik modellerde de otomobil üretiliyorsa (ki genellikle öyledir) o diğer otomobilin de ayni çeşitlilikte lastiği vardır.

Şöyle diyelim “A” aracının 16”, 17”, 18” jantları var dolayısıyla 3 ebat lastiği var. Aynı banttan çıkan “B” aracında da 3 farklı jant boyutu var. Sonuçta 6 değişik jant+lastiğimiz var. Aynı otomobile 16” Bridgestone Turanza takabildiğimiz gibi 16” Pirelli P7 de takabiliriz. Şimdiden elimizde 12 farklı lastiğimiz oldu bile. Bitmedi, araçların gerekli çevre kirletme normlarına uyabilmesi için bazı ülkelere satılan araçlarda “yeşil” lastikler yani düşük yuvarlanma direnci LRR (Low Rolling Resistance) olan lastikler takılır. Hatta EU06 C normuna uyabilmek için Ultra LRR, yani çok düşük yuvarlanma direnci olan lastikler de takılmaya başlandı. Sıkı durun bazı, bazı ülkeler 4 mevsim lastikli otomobil bazı ülkeler ise sadece kendi ülkesinde bulunan lastik markasının takılmasını ister.

Neticede bir otomobil fabrikasının “lastik jant birleştirme” tesi-sinde farklı ebat, marka ve tipte yaklaşık 50 farklı çeşit lastik ve onların yarısı kadar da farklı jant bulunur.

Lastik ve jant birleştirme tesisi oldukça büyük bir alana ihtiyaç duyar. Günde 1300 adet otomobil üreten bir tesiste 6500 adet jant ve lastik birleşimi ve ardından da balans yapılmaktadır.

Gelelim araca takılacak lastik seçimine. Araçların fabrikada ilk takılan lastikler o araca özel olarak tasarlanır. Yani, konfeksiyon elbise alır gibi alıp araca takılmaz, terzide dikilmiş elbise gibi sizin isteklerinize göre tasarlanır ve imal edilir. Yani Jetta’ya takılan Bridgestone Turanza ile Opel Astra’ya takılacak aynı ebattaki Turanza arasında çok büyük yapısal farklar vardır.

Lastiğin deseni yol tutuşta, seste ve yoldaki suyun boşaltılmasında çok önemlidir. Ancak deseninin otomobil mühendisliği açısından hiçbir önemi yoktur. Desen, lastik imalatçıları tarafından görselliği önde tutularak tasarlanır. Çünkü sıradan bir müşteri otomobiline lastik satın alırken genellikle lastiğin markasına, fiyatına, eşinden dostundan duyduğuna ve nihayetinde dese-ninin görüntüsüne bakarak karar verir.

Bizim için, yani otomobil mühendisliği açısından en önemli konu aracımızın o lastiklerle dinamik beklentilerimizi karşılamasıdır.

Nedir bu beklentiler?

Öncelikle aracımızın düz gidebilmesi beklenir. Araç yolda “dalma” yapmamalıdır. Her türlü yolda düz gidebilmelidir. Eğimli yollarda yolun eğimine direnip yoldan çıkmamalıdır.

Direksiyon sertliğine gelirsek, öyle bir kuvvet belirlenmeli ki sürücü direksiyonda aracı tam olarak algılayabilmeli, ne fazla kuvvet gerektirmeli ne de çok hafif olmalıdır. Aslında bu iş tam bıçak sırtı bir konudur. Direksiyon çevirme kuvveti, kolayca park manevrası yapılsın diye şehir içinde az olsun istenir. Ancak düşük direksiyon kuvveti de yüksek süratte arabaya hakimi-yeti zorlaştırır. Kullanıcı aracı hissedemez. İşte bu problemlere karşılık olmak üzere bir zamanlar değişken basınçlı direksiyon takviyeli araçlar geliştirilmişti. Su anda ise elektrikli direksiyon takviyeleri kullanıldığı için böyle kuvvet konusu bir ölçüde halledilmiş durumdadır. Ancak yine de lastiğin kuvveti diğer markalardan gelen lastiklerle karşılaştırılarak mukayese edilir.

Lastik seçimindeki en önemli noktalardan birisi de yol tutuş özellikleridir. Aracın karşılaşabileceği her türlü müşteri kullanım stilinde araç kontrol edilebilir olmalıdır. Bu noktada aracın, hedef müşterisi çok önemlidir çünkü aracından konfor ve güvenlik bekleyen bir aile babasına son derece sportif ve keskin direksiyon cevapları olan bir otomobil veremeyeceğimiz gibi sportif bir araca da konforu ve sesi öne çıkartan bir lastik yapmayız.

Son olarak, sorulduğu zaman her kullanıcının iyi kötü bir fikrinin olduğu, konfor ve ses konusuna geldik. Şu anda kullanılan lastik teknolojileriyle hem konforlu hem sessiz hem de çok iyi yol tutan bir lastik yapılamıyor maalesef. Bir konuyu iyileştirince diğeri kötüleşiyor. Konforlu ve sessiz bir lastik piyasa tabiriyle “yumuşaktır” ve yol tutuş özellikleri en üst seviyede değildir. Tam tersi keskin cevaplar veren bir lastikten de en üst seviyede konfor beklemek pek mümkün değil maalesef. İşte bu noktada bir uzlaşı noktası bulmak gerekir. O uzlaşı noktalarını bulmak da test pilotlarının görevleridir.

Lastik firması önerdiği lastik tipinden, değişik özelliklere sahip 5 set lastiği test merkezine gönderir. Bu lastikler ön düzen ayarları tam yapılmış, amortisörleri en iyi değerlerde ayarlanmış bir örnek aracın üstüne takılır. Lastik firmasının pilotlarıyla otomobil firmasının pilotları tarafından özel test pistlerinde denenir ve her bir konuda not verilerek değerlendirilir.

Lastik firması pilotları araçtan beklenilenleri deneyerek algılarlar ve kendi firmalarına birer lastik tarifi gönderirler. Örneğin çapraz çelik kuşakların açılarında değişiklik ya da lastik gövde katında kullanılan malzemenin inceltilip kalınlaştırılması gibi lastiğin içyapısında değişiklikler istenir.

Genellikle 3 deneme sonrasında aracın üzerine takılacak lastikler seçilmiş olur. İşte bu sebeple de araca otomobil fabrikasında takılan lastikler dış görünüş olarak piyasada satılan herhangi bir lastikten farklı olmasa da içi çok değişiktir. Lastik imalatçısı firmaya özel yapılan lastikleri sadece “o” firmaya gönderir. Kendi mağazalarında perakende müşteriye satmaz.

Peki, lastikçilerde satılan lastikler nasıldır?

Lastik imalatçıları perakende satılacak lastikleri ölçülerine göre hangi araca takılacaklarını tahmin ederek o araca uygun olabilecek özellikleri ön plana çıkartırlar. Örneğin 205×55 veya 60x 16” lastik genellikle aile arabası dediğimiz araçlara takılır. O lastiklerde ses ve konforu ön plana çıkartırlar.

Bazen reklamlarında görüyoruz “ultra performans lastiği” olarak satılan lastikler var, onlarda da konfor veya ses özelliği önde olmayacaktır doğal olarak.   

Bütün bunların sonucunda hangi lastiği alacağız sorusuna cevap vermek çok güç, çünkü araca bantta takılan lastiği perakende olarak bulmak neredeyse mümkün değil (yerli araçta belki) diğer taraftan perakende satılan lastikler bire bir aynı değil. Bu noktada müşterinin yani sizin beklentiniz önem kazanıyor. Sessiz, az yakan, performanslı, yakıt tasarrufu yapan ve en önemlisi ucuz. Hangisini istiyorsanız o özelliğinin reklamını yapan lastiği alacaksınız.

Bazen bakıyorum delikanlı arabasının altına yüksek performanslı bir lastik takmış. O lastiğin imalatı sırasında o kadar yüksek bir teknoloji uygulanıyor ki, lastik “W” sınıfı yani 270 Km/saat hızla dönerken merkezkaç kuvvette dayanacak ve parçalanmayacak dayanıklılıkta üretiliyor. Ama o arkadaş onu İstanbul trafiğinde, o da otoyola çıkarsa maksimum 150 km/s hızla kullanabiliyor. Haliyle de erkenden aşınıyor, sonra da forumlarda aşağıdaki gibi yorumlar yapıyorlar. Söyledikleri yanlış mı, hayır kendi dene-yimlerini paylaşmış ancak yaptığı yanlış seçimlerin sonuçları da maalesef yanlış olmuş sanki.

Aşağıdaki forum yazılarına katılamıyorum. Bir lastik firması için aşağıdaki gibi genellemeler yapılamaz. Bir lastik firması için “bütün lastikleri yumuşaktır, serttir” gibi söylemlerde bulunulamaz. Bence o arkadaşın aldığı lastikler tasarlandıkları şekilde görevlerini yapmışlar:

* “Michelin çok yumuşak ve konforlu bir lastiktir fakat uzun ömürlü değildir”

* “Brigestone kalitelidir fakat çok serttir »

* “İkisinin ortası Continental var onu tavsiye ederim”

* “Pirelli kullandım hoşuma gitmedi çok sertti ve çabuk yıprandı”

* “Goodyear’ın kar lastiği bir numaradır ama yazlık lastiklerinde aynı şeyi söyleyemeyeceğim”