Boyanmış sıfır olur mu?

Otomobil fabrikalarında arabalara boya rötuşu yapılır mı? Cevap kısaca evet yapılır. Nasıl yapıldığına ve detaylarına yakından bir bakalım.

Bir üretim sürecinin içinde hatalı ya da üretim standartlarına uymayan üretimlerin olması normaldir. Sürecin içinde, bu hatalı parçaların doğru teşhis edilmesi ardından da ayıklanarak kenara ayrılması IATF 16949- Otomotiv Kalite Yönetim Sistemi’nin konusudur. Konumuz kalite yönetim sistemi olmadığı için detayına girmeyelim.

Boya işlemi o kadar hassas bir süreçtir ki, kabinlerine içine toz girmemesi için boyahanelere giren hava çeşitli filtrelerden geçirilerek içindeki en küçük toz parçasından arındırılır. Boyahane çalışanları iş elbiselerinin üstüne toz yapışmaması ve elbisenin kendisinin hav yapmaması için özel havsız kumaştan yapılmış iş elbiseleri giyerler.

Ancak tüm bu önlemlere rağmen zaman zaman boyanan yüzeylerde bazı problemler olabilir. Örneğin ortam çok temiz olmasına rağmen yine de bir toz parçasının aracın kaput tavan gibi görünen yerlerine yapışması ile karşılaşılabilir. Kasa boyahane çıkışında eğitimli gözler tarafından incelenirken böyle hatalar tespit edilir ve boyaya zarar vermeyen kalemle işaretlenir. Ardından da kasa henüz boyahanedeyken uzman operatörler tarafından rötuş işlemi yapılır ve aracın takip kartına işlenir.

Araç takip kartı konusu biraz açmak lazım. Gövde birleştirilmeye başlandığı anda aracın içine koyulan ve araç fabrikayı terk edene kadar hep içinde olan bir kartondan bahsediyoruz. Takip kartonun üstünde gövde, boya, montaj ve final atölyeleri için bölümler bulunur. Her atölyeden geçerken karşılaşılan problemler araç takip kartonuna yazılır. Örneğin montaj operatörü koltuk vidaları herhangi bir sebeple sıkamayabilir. Bu sebeple montaj bandı durdurulmaz. Sorun kartonun üstüne yazılır. Ve problem final atölyesinde bir başka operatör tarafından giderilir. Kartonun üstüne de hatanın kim tarafından giderildiği işlenir. Araç üretim aşamalarını tamamladıktan sonra fabrikadan çıkarken takip kartonu içinden alınır. Olası başvurularda kullanılmak üzere hem kendisi hem de dijital kopyası saklanır.

Biz yeniden dönelim boya rötuşlarına. Aracımız boyandıktan sonra montaj ve final atölyelerinden geçer ve ardından da parka çekilir. Bu hareketler esnasında çok dikkat edilmesine rağmen boyasında hasarlanmalar olabilir.

İşte bu boya problemlerine, hatalarına final atölyesinde bulunan rötuş boya bölümünde müdahale edilir. Boyahane ve final bölümünde yapılan rötuşlardaki boyalar ve kullanılan metotlar otomobil üretim sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. Söylemeden geçmeyelim, bir otomobil fabrikasının hiçbir yerinde asla boya macunu kullanılmaz o seviyede bir rötuş işlemi yapılmaz.

Şimdi gelelim bir araba almaya çalışan emekli Hasan amcaya. Önünde iki tane birbirinin aynısı araç var. İlki hiç boyanmamış, diğerinin ise sağ ön kapısında bir problem sonucu yapılmış bir boya işlemi var. İkisinin de fiyatı aynı olduğu durumda Hasan amca, boyasız olanı almayı tercih ediyor. Yani ikinci kez boya yapılan aracın değeri Hasan amcanın gözünde biraz düşüktür.

Peki piyasada boya yapılmış araç nasıl tespit edilebiliyor? Otomobil fabrikalarında maliyet sebebiyle araçlar boyanın işlevini yerine getirebileceği en düşük boya kalınlığında boyanmaya çalışılır. Boya işlemi genellikle de robotlar yardımıyla yapıldığı için aracın hemen her yerinde aynı kalınlıkta bir boya kaplaması vardır. Satış sonrasında yapılan boya işlemlerinde ise o incelikte bir kalınlık yakalanması hemen hemen imkansızdır. Basit bir boya kalınlık ölçer cihaz kullanılarak fabrikada yapılan boyanın kaç mikron oluğu tavan kaput gibi yerlerden alınan birkaç ölçüm ile ortalama kalınlık tespit edildikten sonra o mikron değeri aracın diğer boya yüzeyleriyle karşılaştırılır. Olası yüksek mikron değerleri görüldüğünde de bu bölgede fabrika boyasından başka bir boya işlemi yapılmış denilir.

Konunun hukuki yanına gelirsek, 2011 yılından 0 km olarak aldığı bir aracın üstünde boya çıkması üzerine açılmış bir dava, Önce Tüketici Mahkemesi,, sonra Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’ne gidiyor, buradan da daha yüksek merci olan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’na aktarılıyor. Genel kurul 23 Eylül 2020’de “ilk kez ayıbın giderilmesi yerine malın ayıpsız haliyle, yani sıfır bir otomobille değiştirilmesine” hükmetti.

Yani, üretim sürecinin ayrılmaz bir parçası olan boya rötuşları artık, 4077 sayılı kanunun 4. maddesinin altıncı fıkrasının birinci cümlesi gereği, satışa ayıplı şekilde sunulan mal kapsamına alınmıştır. Bundan sonra fabrikasyon boya kusurları olan araçlarda kusurun giderilmesi, yani yeniden boyanarak giderilmeye çalışılması mümkün değil. Böyle durumlarda aracın tümden yeni bir araçla değiştirilmesi gerekecektir.

Bu karardan sonra otomobil firmalarının önünde iki seçenek var. İlki, üretim aşamalarında her ne sebeple olursa olsun bazı parçaları yeniden boyanan ya da değiştirilen (bağlantı cıvataları sökülüp tekrar sıkılan) araçların, müşterisine bilgi verilerek, yani bir ibraname imzalatılarak satılmaları. İkincisi ise bu araçların “0” km olarak satılmamalarıdır.