Dursa mı çalışsa mı?
Birçok yeni teknolojinin tümünün sadece kullanıcıların yararı için geliştirildiğine inanmıyorsunuz değil mi? İnanıyorsanız, değerlendirmeye mesela Start&Stop fonksiyonundan başlayabilirsiniz.
Geçenlerde eşimin arabasını satmak için malum siteye satılık ilanı verdim. Malum her gün araba alıp satmıyorum. Ne yaza-bilirim, diğer satıcılar hangi özellikleri ön plana çıkartmışlar diye diğer ilanlara göz attım. Start & Stop özelliğinin öne çıkarılması dikkatimi çekti. Madem bu denli ilgi çeken bir özellik, biraz sistemine, tekniğine detaylı bakmayı uygun gördüm. Buyurun, hep birlikte Start-Stop teknolojisi hakkında aklınızı kurcalayan sorulara cevap bulmaya çalışalım.
Öncelikle aracımızda neden böyle bir sistem var? Cevap belli tabii ki, araç trafik sıkışıklığında çalışmıyorsa, yakıt tüketmiyor demektir. Doğru, ancak eksik. Start&Stop her ne kadar yakıt ekonomisi sağlıyor diyerek reklamı yapılsa da sistemin asil amacı CO2 gaz salımını azaltmaktır. Yakıt tüketimine etkisi yok mu? Olmaz mı, var tabii. Ancak dikkate değer bir kazanım yok açıkçası. Hani güzel atasözümüzde söylendiği gibi “devede kulak”.
İşin aslı, daha önceki sayılarımızda bolca konuştuğumuz NEDC (New European Driving Cycle) ve WLTP (Worldwide Harmonised Light Vehicle Test Procedure) test şartnamelerinde saklı. Bu test prosedürlerinin şehir içi denemelerine denk gelen kısımlarında defalarca rölantide bekleme var. Motor mühendisleri bekleme anında aracı stop ettirerek önemli miktarda CO2 kazancı elde ediyorlar. Yine daha önce konuştuğumuz gibi teste sokulan araç olabilecek en iyi seviyede olduğu için S&S sistemi ken-dinden bekleneni veriyor.
Peki, gerçek hayatta nasıl oluyor? S&S mühendislik olarak pahalı bir uygulama ve otomobilin değişik sistemleri arasında karmaşık dengeler gerektirmekte.
Pahalı kısmını açalım.
Araç sık sık stop edip çalıştığı için marş motoru daha güçlü ve daha dayanıklı olmalı.
*Yani daha pahalı.
Marş motorunu daha sık çevirebilmek için kapasitesi daha büyük bir akümülatör kullanmamız lazım. Ayrıca bu akümülatör her marş yaptıktan sonra bir miktar gerilim kaybı olacağı için daha sık dolup boşalabilen bir tipte olmalı.
*Yani daha pahalı.
Daha büyük olan akümülatörü doldurabilmek için alternatörümüz de daha güçlü olmalı.
*Yani daha pahalı.
Aracın içine isteyen kullanıcının sistemi kapatabilmesi için bir buton koyulmalı, tabii ki görünmeyen kablolamalar da var. *Yani daha pahalı.
Az sonra detaylarına bakacağımız araç içi sistemleri kontrol etmek için de bir yazılım gerekli. Yazılımın koyulacağı bir beyin olmalı, Ayrıca bu yazılım araç üzerinde test edilmeli. *Yani daha pahalı.
Son olarak S&S sisteminden rahatsız olan müşterileri de unutmamak lazım. “Bu araba da zırt pırt stop ediyor” diyerek şikâyet eden ve sistemi kapatan, ancak otomobili her stop ettiğinde yeniden devreye girdiğini görünce daha da sinirlenen kullanıcılar da bir maliyet bizim için.
*Yani daha pahalı.
Karmaşık dengeler gerektiriyor kısmına da bakalım.
Sistemin asıl amacı egzoz salım testinden geçmek. Bunu bir kenarda tutalım. Günlük yaşamdaki kullanıma gelince otomobilin değişik sistem sorumluları kendi sistemlerinin kullanıcıya en iyi konforu sunmasını isterler.
Örneğin ısıtma soğutmadan sorumlusu, sıcak bir havada araç stop edince aracın içinin ısınmasını istemez. Yazın araç stop ettiğinde kabin içi sıcaklık belli bir seviyenin üstüne çıkınca, ya da kışın aracın içi soğumaya başlayınca S&S sisteminin devreden çıkmasını ister.
Diğer yandan aracın akustik sorumlusu da araç stop ettiği zaman kalorifer grubunun fazla üfleyerek gürültü yapmasını önlemek için kaloriferin üfleme kademesini düşürür.
Elektrik sorumluları da, aracın o anki elektrik bilançosuna bakarak akümülatör gerilimi belli bir değerin altındaysa S&S sistemine izin vermez (Örneğin arka cam rezistansı çalışıyorsa). Ya da araç stop eder belli bir süre sonra gerilim düşünce aracı çalıştırır.
Unutmamak lazım ki sistemin çalışması için arkada çalışan bir de algoritma var. Örneğin;
S&S devrede olacak VE Debriyaj pedalına basılı olmayacak VE Vites boşta olacak VE araç durmuş olacak VE araç sürati bir önceki S&S işleminden sonra 7Km/s sürati geçmiş olacak (yani çok az bir ilerleme sonrasında sistem çalışmayacak) VE akü gerilimi 13V altında olmayacak VE sürücü araçta olacak (Kapı açılmamış olacak) VE arabanın kaputu kapalı olacak (araçta serviste mi) VE sistemde arıza olmayacak……
Yukarıdaki şartlardan bir tanesi yerine gelmezse sistem çalışmıyor. Sürücüye de bazı markalarda gösterge saatinde küçük bir lamba yakarak, bazı markalarda da gösterge saatinin ekranında detaylı yazılarla bilgi veriliyor.
Uzun sözün kısası, otomobil sektöründe çalışan birisi olarak, aracımda S&S olsun mu olmasın mı diye sorsalar istemezdim. Çünkü hem pahalı hem de bana çok çok kullanışlı gelmiyor. En basitinden akü değişiminde bile cebimden fazla para çıkıyor.