Otomobil yayıncılığı ne Viraj’lar geçmiş

40 sene öncesinin aylık otomobil gazetesi Viraj’ı bugün ne hatırlayan ne duyan var… Ülkemizde herkes otomobilleri çok sever ama otomotiv yayıncılığının Türkiye’deki geçmişi çok da parlak değildir. Gazetelerin spor sayfalarında ki üç beş satır “yalandan” yazı ya da Ankara Asfaltı’nda, Bağdat Caddesi’nde kapışan “tantanacılar” dışında pek de yer bulamamıştır kendine. 1960’larda Sultanahmet Meydanı’nda yapılan yarışlar, koca gazete sayfalarında tek fotoğraf altına yazılmış ancak iki üç satırla yer bulabilirken 1970’lerde Günaydın Rallisi’ne kadar otomobilin ve motorsporlarının esamesi okunmamış. İlk motorsporları yazılarıysa Günaydın Rallisi’yle beraber efsane müzik dergisi Hey’de ünlü ralli pilotumuz İskender Aruoba tarafından yazılmış. Ama 1970’lere uzandığımızda Viraj isimli çok ilginç bir yayınla karşılaşıyoruz. 1976 ve 1977 yıllarında aylık olarak yayınlanmış gazete tamamen otomotiv içerikli.

Viraj Gazetesi’nin sahibi Murat Güray. “Viraj aileme ait bir gazeteydi. Sahibi ablam Nursel Apaydın, yazı işleri müdürü abimdi. “Eniştem deneyimli gazeteci Aydın Apaydın işin başındaydı, %90 üstü aboneyle çalıştığımız aylık 10.000 bin civarı tirajımız vardı. Hatta bir ara 4-5 sayı kuaförlere yönelik Bigudi diye bir gazete de çıkardık ama tirajı düşüktü. Babam ve abim sanayiciydiler, 1970’li yılların sonunda ekonomik buhrana yenik düşüp fabrikalar kapanınca gazete de yayını kesti… Abim o yılların Göztepe’den efsane drag yarışçısı Pontiac Firebird (34KY222) Ferhattır. Gazetede Tantana adında köşe yazıları yazardı, İskender abi Formula 1 ve FIA ile ilgili yazılar yazardı. Ethem Genim ralli ile ilgili yazılar yazardı. O yıllarda F1 çok moda olduğundan ağırlık F1’deydi. Kapandığında aylarca abonelerden “ne olur devam edin” diye mektupları geldi ama ekonomik sebeplerle devam edemedik… Daha sonra 1990 yılın da Levent Metropol adıyla yeni bir gazete çıkardık. Amaç Levent’i ilçe statüsüne taşımaktı. Bir dönem yayın yaptık ancak ablam kansere yakalandı ve yayını kestik, şimdi iyi… Viraj Türkiye’nin ilk otomobil gazetesidir, ilk sürekli otomobil yayınıdır, Ben yaşça en küçük olduğumdan fazlaca isim vs hatırlamıyorum… Şu an şirketlerimden birinin adı Hala Viraj Basın Yayın Ltd, halen aktiftir… Onu hala yaşatıyorum” diyor. “Otomotivin ve otomobili sevenlerin gazetesi” Viraj’ın içeriğinde popüler markalardan haberleri, yeni çıkacak modelleri, piyasa satış raporlarını, Detroit Fuarı’ndan “özel” ibareli değerlendirmeleri, yerli ve Avrupa piyasasından fiyatları, İstanbul Oto Pazarı’ndan incelemeler ve tabii ki motorsporları bulmak mümkün. Gazete 1976’da önce 500 kuruş, sonra 1977 yılında 750 kuruş fiyatla satılmış. Ama fotoğrafların kaynağı hakkında elimizde hiçbir bilgi bulunmuyor.

Gördüğümüz şu ki, otomobil tutkusunun hep yüksek ama alt yapısının vasat seviyede olduğu Türkiye’de bilinçlenme için çaba gösterenler olmuş. Bu isimlerin başında İskender Aruoba geliyor. Ama öyle anlaşılıyor ki sınırlı bir tutku ve ego tatmini olarak kalmış. Bugün otomobil basınının duayenleri bile Viraj’ı değil görmek bilmek, adını bile duymamış.

Daha yakın dönemlere geldiğimizdeyse Türkiye nihayet ilk otomobil dergisine kavuşuyor. 1981 yılında kapağında Audi Quattro ile Motor bayilerde yerini alıyor. Gelin görün ki çıkış o çıkış, ikinci sayının çıkması 1983 yılını buluyor. İlk sayının arkası gelmeyen Motor, Kenan Sözer tarafından satın alınıyor ve Ekim 1983’te bayilerde yerini alıyor. Ne var ki aylık otomobil ve motosiklet dergisinin ömrü 1984’e uzanamıyor. Ralli parkurlarından tanıdığımız Celal Gülerhan ve Kenan Sözer eliyle Ekim 1983’te yayınlanmaya başlayan derginin kapağında dönemim popüler isimleri Nil Burak, Nazan Şoray ve Suna Yıldızoğlu otomobilleriyle yer alarak kadın kapaklı otomobil dergisi ekolünü de başlatmış. Ne yazık ki Motor, yılı ancak tamamlayabiliyor. Kenan Sözer “Tirajı 5000 olan ilk dergi bizimki. Aslında ’70’lerde bir iki yayın denemesi var ama hiçbiri yürümemiş. Pazarlamayı sadece Hürriyet Gazetesi yapıyordu, tekel durumu vardı, 5000’den aşağı baskı kabul etmiyorlardı. Seri basılmış, 5000 adet basılan , kayıtlı ilk dergi bizimkiydi.” diyor, “Ama ne yazık ki satılmadı. Reklam imkanları kısıtlıydı, sonra da kağıda % 100 zam gelince bıraktık”… Türkiye’de yayıncılığın geleneksel zorlukları… Keşke biraz daha dayanabilseymiş.

Sonrası yine sessizlik, 1980’li yılların ikinci yarısında yayın hayatına başlayan Kilometre ve Ralli Dünyası dergileri dışında pek de akılda kalan yayın yok. Sonrasında 1990’lardan itibaren Sabah Grubu’ndan Otohaber ve Hürriyet Dergi Grubu’ndan Auto Show ile beraber onların açtığı yoldan onlarca dergi yayın hayatına girdi, çıktı. Ve böylece basılı yayıncılığın sonu olarak görülen bugünlere geldik.